Stress-lyskealtena.nl

Stress kennen we allemaal wel, je ontkomt er niet aan. Toch zien we stress vaak als iets negatiefs. Niet gek, want er zijn veel mensen die de nare gevolgen van stress ervaren zoals bijvoorbeeld een burn-out. Toch is stress ook nuttig, mits het level niet te hoog wordt. Bij gezonde stress ervaren we een prikkel die ervoor zorgt dat we gemotiveerd en alert blijven, het komt onze creativiteit ten goede en het verhoogt de concentratie. Wanneer we het hebben over de negatieve variant van stress (distress), ervaren we juist een ongezonde vorm van stress. Hierdoor wordt het prestatievermogen juist minder. Bij distress hebben we 2 varianten: onder invloed van druk over je grenzen gaan, of juist te weinig uitdaging hebben. In dit artikel leg ik je uit waar stress vandaan komt, wat de gevolgen zijn van distress en welke mechanismen in ons lichaam er onder te lijden hebben.

Wat zijn de oorzaken van stress?

Stress zet ons aan tot actie. Vanuit de oertijd kenden we er maar een paar vormen van, waaronder: dorst, warmte, kou, honger, pijn. Tegenwoordig hebben we er andere prikkels bijgekregen die ons lichaam niet herkent en wij dus als stress ervaren:

Verschillende soorten stress

Stress kunnen we verdelen in een aantal groepen: fysiochemische stress, biologische stress, mentale stress en sociale stress. Zo kun je je misschien wel voorstellen dat we momenteel blootgesteld worden aan veel stress en dat overprikkeld raken een gevolg hiervan is.

Fysiochemische stress: roken, medicatie, milieuvervuiling, allergenen, straling, lawaai, alcohol en kunstlicht.
Biologische stress: ziekte, vitrussen/bacteriën, uitputting, operatie, verwonding, pijn, topsport en een gebrek aan slaap.
Mentale stress: je zorgen maken, verdrietig zijn, angstig zijn, spanning, negativiteit, hulpeloosheid, boosheid, jaloezie, eenzaamheid en schuld.
Socioale stress: hierbij kan er sprake zijn van relatieproblemen, een echtscheiding, problemen op school/werk of schulden.

Wat gebeurt er in ons lijf bij stress?

Allereerst wordt het autonome zenuwstelsel geactiveerd, dit zorgt ervoor dat wij in de startblokken staan om te vechten/vluchten/bevriezen. Dit is ons instinct wat in werking treedt en nog exact hetzelfde werkt als in de oertijd.

Daarnaast wordt de HPA as in werking gezet. H=hypothalamic (hypothalamus), P= pituitary (hypofyse), A=adrenal (bijnier) as. Dit is een stress-pathway die begint in onze hersenen, om precies te zijn bij de hypothalamus. De hypothalamus is onderdeel van het autonome zenuwstelsel, dat een groot aantal onbewuste mechanismen in het lichaam aanstuurt. Hierbij kun je denken aan; ademhaling, lichaamstemperatuur, maar ook de reactie op behoeftes als honger en dorst. Wanneer ons lichaam stress ervaart, dan krijgt de hypothalamus een prikkel en gaat hij CRH (corticotropin-releasing hormone) produceren. Dit hormoon spoort onze hypofyse aan om het ACTH (adreno-corticotropin hormone) hormoon uit te scheiden. Deze stof activeert de bijnieren die op dat moment cortisol en adrenaline gaat produceren. Cortisol onderdrukt het immuunsysteem en zorgt ervoor dat wij in een overlevingsmodus komen te staan. De overlevingsmodus is nodig om ons uit de stress-situatie te halen waardoor de reactie gestopt wordt.

De stress reactie wordt gestopt

Zolang dit systeem af en toe in actie moet komen, is er niets aan de hand: cortisol zorgt er voor dat je in actie komt om je uit de stress-situatie te halen. Wanneer je brein registreert “dat de kust veilig is”, worden er neurotransmitters geproduceerd die er voor zorgen dat je rust en tevredenheid ervaart: GABA en serotonine.
Als de stress-situatie niet gestopt wordt, komt je lichaam ook niet in de rustfase en hebben o.a. je slaap, spijsvertering, ontgifting en herstel hieronder te lijden.

Waarom je bij teveel stress geen baby kunt maken en afvallen niet lukt

Bij langdurige stress, geeft je instinct prioriteit aan de stress-as (HPA-as). Met als gevolg dat 2 andere systemen die van dezelfde pathway gebruik maken, te lijden hebben onder de stress. Dit is de schildklier-as (HPT-as) en de geslachtshormonen-as (HPG-as). Alle energie is nodig om te kunnen vluchten of vechten. Natuurlijk hoeft dat tegenwoordig (bijna) niet meer, omdat we niet meer als oermens in een bos met wilde dieren leven. Toch is ons lichaam nog steeds geprogrammeerd als die van een oermens en maken onze hersenen geen onderscheid tussen waar de stress vandaan komt. Of het nou een beer is waar we voor moeten vluchten, of een ergernis in het verkeer die maakt dat we cortisol produceren.
Alle energie wordt in deze situatie in de HPA-as gestoken om jou “in veiligheid” te brengen. Er gaat nauwelijks energie naar de schildklier (HPT-as) en naar de geslachtsorganen (HPG-as). Dit is de reden waarom afvallen lastig is en je geen baby kunt maken wanneer je teveel stress hebt.

HPT-as (schildklier)

Bij de schildklierwerking is er sprake van de pathway: hypothalamus-hypofyse-schildklier. In de hypothalamus wordt TRH (thyroïd releasing hormone) gemaakt. Dit hormoon komt aan in de hypofyse die op zijn beurt de schildklier aanspoort door TSH (thyroïd stimulating hormone) aan te maken. De schildklier maakt vervolgens T4 aan, dit is het schildklierhormoon, maar wel de niet-actieve variant. T4 moet tot slot nog omgezet worden naar T3 = actief schildklierhormoon. Dit gebeurt in de lever.

HPG-as (geslachtshormonen)

De HPG-as start ook in de hypothalamus. Deze keer scheidt de hypothalamus GnRH uit (Gonadetropine releasing hormone), hierdoor komt er een signaal bij de hypofyse die LH (luteïniserend hormoon) en FSH (follikelstimulerend hormoon) aanmaakt. Hierop maken de geslachtsorganen oestrogeen, progesteron en testosteron aan.

Stress en ons immuunsysteem

Langdurige stress verzwakt onze immuniteit. Daarnaast remt het de activiteit van de Natural Killer cellen die een belangrijke rol spelen in het bestrijden van infecties en het vernietigen van tumoren. Ook zijn ze belangrijk in de remming van uitzaaiingen van tumoren. Langdurige stress zorgt tevens voor vermindering van monocyten en neutrofielen. Deze cellen zijn onderdeel van ons immuunsysteem. Je kunt het zien als een leger waar een aantal soldaten bij weggehaald worden. De aanmaak van IL-10, een ontstekingsbevorderende stof, gaat juist omhoog. Dan zijn er nog T-lymfocyten en B-lymfocyten, beide onderdeel van het immuunsysteem. En je raadt het al, ook deze “helpers” krijgen het te verduren onder langdurige stress.
Omdat stress ons immuunsysteem zwakker maakt, is het belangrijk om ons immuunsysteem extra de ondersteunen met een goede multivitamine/antioxidanten.

Stress en neurotransmitters

Om stresshormonen te maken heeft ons lichaam eiwitten nodig en een aantal co-factoren, waaronder vitamine B3, B6, C, foliumzuur en zink. Echter, om neurotransmitters (hormoonachtige stoffen in onze hersenen die invloed hebben op ons gedrag, gevoel en slaap) te maken heeft je lichaam ook eiwitten nodig en een aantal dezelfde co-factoren. Niet gek dus, dat wanneer je langdurige stress ervaart, de neurotransmitters ook minder goed geproduceerd kunnen worden. Wat merk je hier dan van? Hier een paar voorbeelden:

Wat kun je doen als je stress hebt?

Na bovenstaande kenmerken gelezen te hebben, kun je je waarschijnlijk wel voorstellen dat een voedingsbron voor een burn-out geboren is! Een burn-out typeert zich als mentale, fysieke en emotionele uitputting. Gelukkig laat je lichaam d.m.v. symptomen als hierboven weten dat er iets moet veranderen, dus mocht je symptomen van stress herkennen, dan is het van groot belang om op tijd aan de bel te trekken!

Als eerst is het natuurlijk belangrijk om te kijken waar de stress vandaan komt zodat deze verminderd kan worden.
Daarnaast is het goed om je lichaam te ondersteunen tijdens periodes van stress, omdat veel lichamelijke functies er onder te lijden hebben. Er wordt met name een groot beroep gedaan op antioxidanten zoals vitamine A, C, glutathion en magnesium.
Ook kan het fijn zijn om natuurlijke middelen in te zetten die helpen bij stress. Een voorbeeld hiervan is Rhodiola, een wortel die onze stressrespons kan reguleren. Ook kun je een B-complex gebruiken, omdat deze veel verbruikt worden bij stress waardoor neurotransmitters minder goed aangemaakt kunnen worden. Daarnaast kun je ook DHA (een omega 3 vetzuur) gebruiken, deze kan de negatieve invloed van stress beperken.
Ik raad je echter wel aan om niet op eigen initiatief supplementen te gaan slikken, vraag advies bij een deskundige.

Referenties

Amsterdam, J.D. Panossian, A.G. (24-02-2016) Rhodiola rosea L. as a putative botanical antidepressant. Geraadpleegd op: 22-01-2021 van: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27013349/.
Wintergerst, E.S. Maggini, S. Hornig, D.H. (21-12-2005) Immune-enhancing role of vitamin C and zinc and effect on clinical conditions. Geraadpleegd op 22-01-2021 van: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16373990/.
Matos, A. Souza, G. Moreira, V. Luna, M. Ramalho, A. (22-06-2018) Vitamin A supplementation according to zinc status on oxidative stress levels in cardiac surgery patients. Geraadpleegd op 22-01-2021 van: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30070862/.
Nielsen, F.H. Johnson, L.K. Zeng, H. (04-01-2011) Magnesium supplementation improves indicators of low magnesium status and inflammatory stress in adults older than 51 years with poor quality sleep. Geraadpleegd op 22-01-2021 van: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21199787/.
McCabe, D. Lisy, K. Lockwood, C. Colbeck, M. (15-02-2017) The impact of essential fatty acid, B vitamins, vitamin C, magnesium and zinc supplementation on stress levels in women: a systematic review. Geraadpleegd op 22-01-2021 van: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28178022/.
Adeoye, O. Olawumi, J. Opeyemi, A. Christiania, O. (01 t/m 03 2018) Review on the role of glutathione on oxidative stress and infertility. Geraadpleegd op 22-01-2021 van: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5844662/.
Dhabhar, F.S. (5-2014) Effects of stress on immune function: the good, the bad, and the beautiful. Geraadpleegd op 23-01-2021 van: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24798553/.
Young, L.M. Pipingas, A. White, D.J. Gauci, S. Scholey, A. (16-09-2019) A Systematic Review and Meta-Analysis of B Vitamin Supplementation on Depressive Symptoms, Anxiety, and Stress: Effects on Healthy and ‘At-Risk’ Individuals. Geraadpleegd op 23-01-2021, van: https://www.mdpi.com/2072-6643/11/9/2232.
Denis, I. Potier, B. Vancassel, S. Heberden, C. Lavialle, M. (6-2-2013) Omega-3 fatty acids and brain resistance to aging and stress: body evidence and possible mechanisms. Geraadpleegd op 23-1-2021 van: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1568163713000081?via%3Dihub.

Stress: wat doet het in ons lijf?